Ik sla nu de bulk van het boek over en beperk me tot wat in mijn ogen het meest gevoelige punt is in het betoog van Plaisier, namelijk wat hij zegt over de verschillende kerkvormen van Rome en de Reformatie (206vv en 246vv). Kort samengevat loopt de redenering als volgt. Rome heeft een episcopale kerkvorm, de Reformatie een presbyteriale. Die twee moeten we niet proberen af te zwakken of kunstmatig met elkaar te verzoenen, zoals in de dusgenaamde ‘onderhandelingsoecumene’ gebeurde; we moeten elkaars ambtsstructuren erkennen zoals ze zijn. Voor protestanten betekent dat de erkenning van de paus en voor Rome betekent dat de erkenning van de predikant en de ouderling.

 

Cruciaal in het betoog van Plaisier is de rol van de paus. Omdat deze als hoofd van de wereldkerk geroepen is de eenheid van de kerk te belichamen, kan hij in die erkenning een belangrijke, zo niet de hoofdrol spelen: als de protestanten hem erkennen, waarom zou hij dan niet op zijn beurt ruimte kunnen geven aan de protestantse ambtelijke ritus en zodoende de protestantse gemeenschappen erkennen als gestalten van de catholica, zonder hen te dwingen zich te voegen in de bisschoppelijke hiërarchie (247)?

 

Een spannende gedachte, waar veel over te zeggen zou zijn. Maar ik beperk me hier tot de vraag of de paus op eigen houtje een dergelijk ingrijpend besluit kan (mag) nemen. Plaisier weet natuurlijk ook wel dat de paus als belichaming van de eenheid van de kerk nooit alleen handelt. Toch schrijft hij op pag. 196: ‘Het voordeel van de door een paus belichaamde eenheid is, dat deze niet helemaal ingeklemd zit in een kerkvergadering. Dat laat namelijk juist een zekere losheid van de kerkelijke organisatie toe’. Met andere woorden: als de paus iets wil gebeurt het.

 

Wordt daarmee de paus niet te veel als een geïsoleerde gestalte gezien? In mijn ogen fungeert de bisschop van Rome in zijn boek als een eenzame, om niet te zeggen: monarchistische kerkleider die op eigen houtje beslissingen neemt. Ik lees in het voorstel van Plaisier weinig of niets over de episcopale structuur waarvan de paus en onderdeel is. In mijn ogen figureert de bisschop van Rome in zijn boek als een eenzame figuur, die op eigen houtje beslissingen neemt. Maar de paus is niet los verkrijgbaar. Als bisschop van Rome is hij onderdeel van een wereldwijd, uiterst gedifferentieerd netwerk van bisschoppen. Daarom: wie als protestant de paus erkent moet ook het hele episcopale systeem erkennen. En van zijn kant zal de paus als bisschop van Rome nooit een niet-episcopale kerkstructuur erkennen zonder collegiale consensus met zijn medebisschoppen. Maar wie weet? De wonderen zijn de wereld nog niet uit….

 

Tot nader order denk ik dat het alleen tot erkenning van elkaars ambten kan komen als rooms-katholieken en protestanten terugkeren naar de (episcopale) kerkstructuur van de Voege Kerk. In een interview in het Nederlands Dagblad zegt Plaisier dat in feite zelf ook: ‘Rome liet zich tijdens het Tweede Vaticaanse Concilie sterk inspireren door de Voege Kerk. Zou de Reformatie in een herbronningsproces niet ook moeten teruggrijpen – niet op de theologen uit de 16^e eeuw, maar verder terug, op de kerkvaders?’ (ND 21 sept. 2025). Geheel mee eens - maar ik kan het niet laten daarbij op te merken, dat verreweg de meeste kerkvaders bisschoppen waren. Dus behoort tot het door Plaisier bepleite herbronningsproces ook dat alle protestanten het bisschopsambt en daarmee de episcopale kerkstructuur aanvaarden….

 

Hans Kronenburg